ایران در مبارزه با خشونت و افراطی گری پیشگام است

بشر از زمان خلقت تا کنون شاهد بروز وقایع و حوادث ناخوشایندی بوده و بارها طعم تلخ خشونت و افراطی‌گری را چشیده است که اوج این مهم را می توان در جنگ ها و درگیری های فراوان در سده های اخیر مشاهده کرد. از این رو دولت ها و حکومت های گوناگون مبارزه با خشونت و افراطی گری را یکی از وظیفه های مهم و اساسی خویش قرار داده اند. در ایران نیز در طول سالیان متمادی بسیاری از دولتمردان کوشیده اند به مبارزه با این موضوع بپردازند و امنیت و آرامش را در کشور برقرار سازند. بر این پایه دولت یازدهم نیز کاهش خشونت و افراطی گری در حوزه های داخلی و خارجی را در اولویت برنامه های خویش قرار داده است. در این زمینه می توان به سخنان حسن روحانی رییس جمهوری در 25 سپتامبر 2013 میلادی در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد اشاره کرد که اندیشه «جهان عاری از خشونت و افراطی گری» را ارایه داد و این پیشنهاد به دلیل ویژگی های مثبت در همان مجمع به قطعنامه تبدیل شد. 

حسن روحانی بار دیگر در 18 آذر 1393 خورشیدی و در نخستین کنفرانس بین المللی جهان علیه خشونت و افراطی گری در تهران و در حضور وزیران امور خارجه، مقام های عالی رتبه، نمایندگان مجالس، استادان، پژوهشگران و نمایندگان جامعه مدنی بیش از 50 کشور جهان با اشاره به وضعیت خشونت در نظام بین الملل و وظیفه دولت ها در برابر آن، پیشنهاد تعیین 18 دسامبر را به عنوان روز «جهان عاری از خشونت و افراطی گری» پیشنهاد داد که در اعلامیه و برنامه عمل این کنفرانس از این موضوع استقبال و بدین گونه با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، 27 آذر به عنوان «روز جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری» تعیین شد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز «جهان عاری از خشونت و افراطی گری» با «سیدحسین نبوی» عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی به گفت و گو پرداخت.

**ایرنا: خشونت و افراطی گری دارای چه ابعادی است و چه نتیجه هایی در بردارد؟
نبوی خشونت و افراطی گری را که جوامع انسانی گرفتار آن شده اند، یک پدیده جهانی دانست و گفت: این مقوله به این معنا است که فردی را بر خلاف میل باطنی به انجام دادن کاری وادار کنند. بنابراین زور و قدرت جسمانی نقش مهمی در خشونت دارد و باید آن را خشونت آشکار نامید که در سطح بین الملل و گسترده با توسل به نیروهای نظامی و در سطح پایین به صورت فردی اعمال می شود. هر چند ابزارها و تکنولوژی های جدید نیز در این شکل گیری خشونت و افراطی گری تاثیرگذار هستند.

نوع دیگری این مقوله، خشونت کلامی است؛ یعنی خشونتی که با استفاده از زبان و گفتار صورت می پذیرد و فرد به این وسیله نوعی برتری جویی برای خود قایل می شود. وقتی شخصی با استفاده از زبان گفتار، عملی انجام دهد که سبب شرم ساری، آزار و سرخوردگی فرد مقابل شود، آن را باید خشونت نامید و از نمونه های آن می توان به دروغ، توهین، مسخره کرده، تحقیر و طرد کردن اشاره کرد که در سطح جامعه به میزان بالایی رخ می دهد.

مرکز جهانی بهداشت(WHO) استفاده عامدانه از نیروی جسمی یا قدرت بدنی را به صورت تهدیدآمیز، علیه دیگری، خود، جامعه و گروه اجتماعی که سبب آسیب های روانی، عقب ماندگی، محرومیت و مرگ شود، خشونت قلمداد می کند. در این تعریف هر چند به خشونت از نوع خرد توجه شده است اما به نظر می آید، بیشتر به خشونت هایی که از طرف دولت ها به وقوع می پیوندد، توجه دارد. 

این عضو هیات علمی بیان داشت: در تمام خشونت ها طیفی از کنش های گوناگون از سطح خرد تا کلان وجود دارد و در آنها فردی که از ابزار خشونت استفاده می کند، می خواهد خواسته خود را بر دیگری تحمیل کند. البته باید اشاره داشت، از خشونت گاهی به صورت مستقیم به عنوان یک ابزار و گاهی هم به طور غیرمستقیم استفاده می شود، در نوع دوم فردی که دچار ناکامی، شکست و احساس سرخوردگی شده است به شکل غیرارادی از خود خشونت نشان می دهد و گاهی به افراطی گری می پردازد.

**ایرنا: تکنولوژی و پیشرفت در جهان چه ارتباطی با ایجاد خشونت و افراطی گری دارد؟
این استاد دانشگاه در این باره گفت: تکنولوژی یک ابزار بی تاثیر و خنثی محسوب می شود اما هدف افرادی که آن را ابداع می کنند و آن را در مسیر خاصی توسعه می دهند مهم است زیرا امکان دارد نوعی از تکنولوژی به کار گرفته شود که هدف از آن گسترش انسانیت و اخلاق باشد و از طرف دیگر دولت هایی هستند که از ساخت و فروش تکنولوژی های نظامی درآمد ایجاد می کنند و مشکل های داخلی خود را با ترویج جنگ افروزی در کشورهای دیگر کاهش می دهند. بنابراین در مواقعی تکنولوژی ها به منظور گسترش جنگ ساخته می شوند و بدین ترتیب خشونت و افراطی گری را افزایش می دهند. به طور کل تکنولوژی در ذات خود مثبت است اما گاهی دولت ها از آن در جهت خشونت و افراطی گری استفاده می کنند.

وی در ادامه افزود: از سده های نخستین کشورها به دنبال این بودند که به شیوه های مختلف سرزمین های دیگر را تصرف و بدین وسیله ارتقا و پیشرفت را برای خود مهیا کنند اما از سده های جدید به ویژه در این سال ها کشورها برای رسیدن به پیشرفت به شیوه های مختلفی اقدام کرده اند که یکی از پیامدهای آن شکل گیری خشونت و افراطی گری به شمار می رود یعنی این که دولت ها با برنامه ریزی های اقتصادی که به منظور دستیابی به پیشرفت انجام می دهند در برخی مواقع شرایط زندگی برای گروه هایی از مردم سخت تر می کنند و این امر سبب جدایی آنها از لایه های متوسط و تنزل به لایه های پایینی جامعه می شود. این قشر از مردم در هنگام قیاس با طبقه مرفه؛ احساس ناکامی، شکست، سرخوردگی و محرومیت نسبی دارند و بدین گونه مدیران ارشد در دولت ها را مقصر این امر می دانند و در نتیجه دست به شورش، خشونت و افراطی گری می زنند. 

اگر چه در بلندمدت انتظار می رود که پیشرفت و توسعه به رفع خشونت و افراطی گری کمک کند اما یکی از پیامدهای ناخواسته آن ایجاد انگیزه در لایه های پایین جامعه برای خشونت، افراطی گری و پرخاشگری است که علیه برخی شخصیت ها و دستگاه های دولتی شکل می گیرد.

**ایرنا: دولت ها و سازمان های بین المللی چه تاثیری در کاهش خشونت و افراطی گری دارند؟
نبوی نقش دولت ها و سازمان های بین المللی را در کنترل و نظارت این مقوله بسیار مهم دانست و بیان داشت: کنترل و نظارت در سطح جهان تاثیرگذاری قابل توجهی در کاهش این عوامل دارد به شرط اینکه بازیگران عرصه های بین المللی تلاش جدی برای کاهش خشونت داشته باشند اما بیشتر دولت ها و بازیگران جهانی به دنبال منافع ملی اند و از گسترش اخلاق در سطح بین الملل غافل هستند و اولویت را بر منافع سیاسی و اقتصادی کشور خویش قرار داده اند زیرا ممکن است به وسیله پارلمان و حزب های سیاسی دیگر در محدوده حکومت خود مواخذه شوند. همچنین برخی در راه رسیدن به منافع داخلی، گاهی از خشونت به عنوان یک ابزار استفاده می کنند با اینکه می دانند این رفتار غیراخلاقی و غیرانسانی است. در صورتی که دولت ها علاقه مند و مایل به کاهش خشونت و افراطی گری باشند این کار به وسیله سازمان های مختلف به خوبی انجام می گیرد زیرا اعضای این نهادها از دولت های مختلف تشکیل شده اند و به راحتی می توانند در جهت کاهش خشونت و افراطی گری گام بردارند.

**ایرنا: پیشنهاد انتخاب روز جهان عاری از خشونت و افراطی گری به وسیله رییس جمهوری ایران چه دستاوردهایی در عرصه بین المللی و داخلی برای کشور داشته است؟
نبوی آثار این پیشنهاد را برای ایران در سطح منطقه و جهان بسیار مهم و تاثیرگذار دانست و گفت: ایران می تواند در منطقه به عنوان کشوری که از نظر اخلاقی و انسانی تلاش می کند تا خشونت را به شیوه های مختلف از میان بردارد خود را معرفی کند و این امر نشان دهنده چهره بشر دوستانه و طرفدار صلح ایران در سطح جهانی است و حتی این اندیشه به صورت عملی فرصت های زیادی برای نظریه پردازان، دانشمندان، علمای علوم گوناگون و ... در سطح جهان به وجود می آورد تا درباره جهان عاری از خشونت نظریه های تازه ای ارایه دهند. با پیشنهاد رییس دولت یازدهم، می توان به این نتیجه رسید که ایران برای از میان برداشتن خشونت در سطح جهان پیشگام است و تبلیغات دشمنان در زمینه ایران هراسی راه به جایی نخواهد برد.

دستاورد دیگر این مهم را بایستی در سطح داخلی یافت. جامعه ایران به لحاظ فرهنگی در داخل مستعد خشونت محسوب می شود و بسیاری از اقدام ها، رفتارها و کنش هایی که افراد انجام می دهند ناخواسته و ناآگاهانه نوعی خشونت است. در صورتی که با نامگذاری روزی به عنوان روز جهان عاری از خشونت و افراطی گری و فعالیت های آگاهی بخشی که به وسیله رسانه ها، سیاست مداران، جامعه شناسان و دیگران انجام می گیرد مردم نسبت به این امر آگاه می شوند و اینگونه خشونت به شکل های مختلف و در بخش های گوناگون جامعه کاسته خواهد شد.

**ایرنا: رسانه ها و فضای مجازی چه نقشی در کاهش یا افزایش خشونت ایفا می کنند؟
این استاد دانشگاه رسانه ها را به دو نوع تقسیم کرد و بیان داشت: رسانه های سنتی مانند رادیو، تلویزیون و مطبوعات، رسانه هایی هستند که یک طرفه عمل می کنند؛ یعنی صاحبان این رسانه ها محتوای پیام ها را بر پایه اندیشه خود تولید می کنند و گاهی امکان دارد باعث کاهش و افزایش خشونت و افراطی گری شوند.

نوع دوم فضای مجازی محسوب می شود که دارای عملکرد متفاوتی با رسانه های سنتی است. با آن که صاحبان این رسانه ها تا میزانی بر عملکرد آنها تاثیر می گذارند اما کاربران و افراد بسیاری که از فضای مجازی استفاده می کنند نقش موثری در ساختن فرهنگ به منظور کاهش خشونت و افراطی گری بر عهده دارند. بنابراین فضای مجازی فرهنگ را دموکراتیک کرده است و افراد عادی جامعه مانند صاحبان رسانه های سنتی نقش مهم و تاثیرگذاری در ساخت فرهنگ و در پی آن کاهش خشونت و افراطی گری ایفا می کنند. از این رو کاربران باید محتوای پیام های خود را در جهت آگاهی بخشی انتشار دهند. این مطلب ها بایستی نشانگر این باشند که سازوکارهای روانکاوی و روانشناختی موجود که خشونت و افراطی گری را به دنبال دارد، چه عواملی هستند و با شناخت این موارد از این پدیده جلوگیری شود تا افراد به این اعمال نپردازند.

وی در پایان گفت: رسانه های سنتی با نشان دادن صحنه هایی از خشونت که در عرصه های جهانی رخ می دهد، هر چند می کوشند تا به هدف های مثبتی دست پیدا کنند اما به صورت ناخواسته با معمولی جلوه دادن آن زشتی و بدی خشونت را از میان بر می دارند که این امر به افزایش خشونت و افراطی گری منجر می شود اما فضای مجازی با تولید محتواهایی درباره تبیین و تشریح علت های این خشونت ها می تواند از یک طرف، عمل رسانه های سنتی را خنثی و از طرف دیگر صاحبان این رسانه ها را وادار کند تا از نشان دادن صحنه های دارای افراطی گری تا میزان بسیاری چشم پوشی کنند. همچنین فضای مجازی قادر است، سازوکاری برای جامعه پذیری افراد به وجود آورد تا از خشونت و افراطی گری بکاهد. 

                                                                              منبع:ایرنا